Bệnh sởi ở trẻ em: Thông tin toàn diện dành cho cha mẹ để bảo vệ con khỏi căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm

Bệnh sởi là gì?

Bệnh sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Bệnh thường gặp ở trẻ em và có khả năng lây lan rất nhanh qua đường hô hấp. Khi mắc bệnh, trẻ thường có biểu hiện sốt cao, phát ban khắp người, kèm theo các triệu chứng như ho, chảy nước mũi, mắt đỏ. Mặc dù phần lớn trẻ sẽ hồi phục nếu được chăm sóc đúng cách, nhưng bệnh sởi vẫn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt với trẻ nhỏ hoặc trẻ có sức đề kháng kém.

Sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến ở nhiều quốc gia, đặc biệt tại các khu vực có tỷ lệ tiêm vắc xin thấp. Do đó, hiểu rõ về bệnh là điều cần thiết để các bậc cha mẹ có thể phòng ngừa hiệu quả và xử lý kịp thời nếu con không may mắc phải.

Nguyên nhân gây bệnh sởi ở trẻ em

Virus sởi là tác nhân chính gây bệnh. Đây là loại virus thuộc họ Paramyxoviridae và có khả năng lây truyền rất cao từ người này sang người khác. Trẻ em chưa tiêm vắc xin phòng sởi hoặc chỉ mới tiêm một mũi có nguy cơ cao bị lây nhiễm nếu tiếp xúc với người mắc bệnh.

Virus lây truyền chủ yếu qua các giọt nước bọt nhỏ li ti trong không khí khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Những giọt này có thể tồn tại trong không khí đến vài giờ, khiến người xung quanh dễ dàng hít phải và bị nhiễm bệnh. Ngoài ra, virus cũng có thể bám vào các bề mặt như tay nắm cửa, bàn ghế, đồ chơi, sau đó truyền sang tay trẻ nếu chạm vào rồi đưa lên mắt, mũi, miệng.

Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh sởi ở trẻ em

Triệu chứng bệnh sởi thường xuất hiện sau thời gian ủ bệnh từ 7 đến 14 ngày. Ban đầu, trẻ có thể có các dấu hiệu giống cảm cúm nên dễ bị nhầm lẫn.

Giai đoạn khởi phát

Trong giai đoạn này, trẻ có biểu hiện:

• Sốt cao liên tục, thường từ 38,5 đến 40 độ C.
• Ho khan, chảy nước mũi, nghẹt mũi.
• Mắt đỏ, chảy nước mắt, sợ ánh sáng.
• Trẻ có thể quấy khóc, mệt mỏi, biếng ăn.

Một dấu hiệu đặc trưng trong giai đoạn này là xuất hiện các đốm trắng nhỏ trên niêm mạc miệng, gọi là dấu hiệu Koplik. Dấu hiệu này giúp phân biệt sởi với các bệnh phát ban khác.

Giai đoạn phát ban

Sau khoảng 3 đến 5 ngày sốt, trẻ bắt đầu phát ban. Ban xuất hiện theo trình tự:

• Ban nổi đầu tiên ở sau tai, trán, lan dần xuống mặt.
• Sau đó, ban tiếp tục lan xuống ngực, bụng, lưng rồi đến tay chân.
• Ban sởi là các nốt đỏ nhỏ, mọc dày, có thể liên kết thành mảng.

Khi ban lan toàn thân, nhiệt độ trẻ có thể tiếp tục cao, sau đó hạ dần khi ban bắt đầu mờ. Giai đoạn này kéo dài từ 3 đến 5 ngày, sau đó ban bắt đầu nhạt màu và bong vảy.

Bệnh sởi nguy hiểm như thế nào đối với trẻ em?

Mặc dù bệnh sởi có thể tự khỏi ở nhiều trẻ, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng:

• Viêm phổi: Là biến chứng phổ biến nhất và là nguyên nhân chính gây tử vong do sởi ở trẻ nhỏ.
• Viêm tai giữa: Gây đau, sốt, có thể dẫn đến giảm thính lực.
• Tiêu chảy nặng: Khiến trẻ mất nước, mất muối và suy kiệt nhanh chóng.
• Viêm não: Biến chứng hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng thần kinh nặng.

Ngoài ra, sởi làm suy giảm hệ miễn dịch tạm thời, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng khác trong vòng vài tuần sau khi khỏi bệnh. Những trẻ suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A hoặc có bệnh nền sẵn sẽ có nguy cơ cao gặp biến chứng.

Ai dễ mắc bệnh sởi và tại sao?

Tất cả trẻ em chưa có miễn dịch đều có nguy cơ mắc sởi. Tuy nhiên, một số nhóm trẻ có nguy cơ cao hơn:

• Trẻ chưa được tiêm vắc xin sởi.
• Trẻ chỉ mới tiêm 1 mũi vắc xin (không đủ 2 mũi theo khuyến cáo).
• Trẻ có hệ miễn dịch yếu như trẻ suy dinh dưỡng, đang điều trị ung thư, HIV/AIDS.
• Trẻ sống trong môi trường đông người, chật hẹp, ít tiếp xúc ánh nắng.

Lý do là vì hệ miễn dịch của trẻ nhỏ chưa phát triển đầy đủ, dễ bị các loại virus tấn công. Việc không tiêm đủ vắc xin khiến cơ thể không có khả năng phòng bệnh tự nhiên, từ đó dễ dàng nhiễm bệnh khi tiếp xúc với nguồn lây.

⇒ Sản phẩm bảo vệ sức khỏe khác mà bạn có thể tham khảo thêm để nâng cao sức khỏe cho bản thân và gia đình: Vaso New

Chẩn đoán bệnh sởi như thế nào?

Bác sĩ thường chẩn đoán sởi dựa trên triệu chứng lâm sàng kết hợp tiền sử tiêm chủng và dịch tễ học:

• Dựa vào các dấu hiệu đặc trưng như sốt, ho, chảy nước mũi, phát ban theo trình tự.
• Quan sát dấu hiệu Koplik trong miệng trẻ.

Trong một số trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra kháng thể hoặc xét nghiệm PCR để xác định chính xác virus sởi. Điều này thường được áp dụng khi cần phân biệt với các bệnh phát ban khác như rubella, sốt phát ban do virus khác.

Điều trị bệnh sởi ở trẻ em như thế nào?

Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu điều trị virus sởi. Việc điều trị chủ yếu là chăm sóc hỗ trợ và điều trị triệu chứng:

• Nghỉ ngơi và bổ sung nước: Giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn, hạn chế mất nước do sốt.
• Hạ sốt: Dùng paracetamol đúng liều lượng theo cân nặng và độ tuổi.
• Vệ sinh mắt, mũi: Dùng khăn sạch, nước muối sinh lý rửa mũi, mắt để giảm triệu chứng.
• Chế độ ăn: Cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng.
• Bổ sung vitamin A: Theo khuyến cáo của WHO, giúp giảm biến chứng và nguy cơ tử vong.

Nếu trẻ có biểu hiện như thở nhanh, khó thở, co giật, bỏ ăn kéo dài, tiêu chảy nặng hoặc sốt cao không hạ, cần đưa đến bệnh viện ngay để được chăm sóc chuyên sâu.

Cách ly trẻ mắc bệnh sởi như thế nào cho an toàn?

Để tránh lây lan trong cộng đồng và bảo vệ người thân, trẻ mắc sởi cần được cách ly hợp lý:

• Trẻ nên ở trong phòng riêng, thoáng khí nhưng tránh gió lùa mạnh.
• Hạn chế tiếp xúc với người chưa tiêm vắc xin, trẻ sơ sinh, người già hoặc người có bệnh mãn tính.
• Người chăm sóc cần đeo khẩu trang, rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn trước và sau khi tiếp xúc.
• Đồ dùng cá nhân của trẻ như khăn, chén, muỗng nên được dùng riêng và vệ sinh sạch sẽ.
• Cách ly nên kéo dài ít nhất 4 ngày sau khi phát ban hoặc theo chỉ định của bác sĩ.

Cách phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả cho trẻ em

Biện pháp phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả và bền vững nhất chính là tiêm vắc xin:

• Tiêm chủng đúng lịch: Mũi đầu tiên khi trẻ 9–12 tháng tuổi, mũi nhắc lại khi trẻ 18 tháng tuổi hoặc theo lịch địa phương.
• Tiêm đầy đủ 2 mũi: Giúp tạo miễn dịch bảo vệ lâu dài, hiệu quả lên đến 97%.

Ngoài ra, phụ huynh cần chú ý các điểm sau:

• Đảm bảo trẻ có chế độ dinh dưỡng đầy đủ để tăng sức đề kháng.
• Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người vào mùa dịch.
• Giữ môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng.
• Cho trẻ rửa tay thường xuyên, tập thói quen che miệng khi ho, hắt hơi.

Những điều cần biết thêm về bệnh sởi ở trẻ

• Sau khi mắc sởi, trẻ sẽ có miễn dịch tự nhiên suốt đời.
• Không nên cho trẻ dùng kháng sinh nếu không có bội nhiễm vi khuẩn.
• Khi trẻ đang mắc bệnh, nên nghỉ học và không đến nơi công cộng.
• Cần theo dõi sát tình trạng sức khỏe trong 2 tuần sau khi khỏi bệnh để phát hiện biến chứng muộn.

Kết luận

Bệnh sởi ở trẻ em là một căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu cha mẹ có kiến thức đầy đủ và thực hiện các biện pháp bảo vệ đúng cách. Việc tiêm vắc xin sởi đúng lịch và đầy đủ là cách phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay. Bên cạnh đó, giữ vệ sinh cá nhân, môi trường sống sạch sẽ, dinh dưỡng hợp lý và cách ly kịp thời khi trẻ mắc bệnh cũng là những yếu tố quan trọng góp phần bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Mặc dù bệnh sởi đã được kiểm soát phần lớn nhờ vào chương trình tiêm chủng mở rộng, nhưng trong những năm gần đây, bệnh vẫn có nguy cơ quay trở lại nếu sự chủ quan và thiếu hiểu biết xuất hiện trong cộng đồng. Vì vậy, phụ huynh cần chủ động theo dõi sức khỏe của con, đưa trẻ đi khám khi có dấu hiệu nghi ngờ và tuyệt đối không nên tự ý điều trị tại nhà nếu chưa có hướng dẫn từ bác sĩ chuyên môn.

Sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và hệ thống y tế là yếu tố cốt lõi giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh sởi trong cộng đồng. Chỉ khi cả xã hội cùng chung tay phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị đúng cách thì trẻ em mới có được môi trường phát triển khỏe mạnh, an toàn và không còn lo lắng về những biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi.